نقض سه اصل اساسی صنعت برق
ورود شرکت‌های توزیع برق به احداث نیروگاه‌های خورشیدی، سه اصل مهم صنعت برق یعنی پایداری شبکه، رقابت منصفانه و دسترسی آزاد به شبکه را نقض کرده و در کنار تحولات سریع فناوری و مشکلات مالی شرکت‌های توزیع، تهدیدی جدی برای آینده صنعت برق کشور محسوب می‌شود.
۱. آیا شرکت‌های توزیع برق ایران نیروگاه خورشیدی احداث می‌کنند؟
بله، شرکت‌های توزیع برق که وظیفه مدیریت و نگهداری شبکه را بر عهده دارند، خود وارد احداث نیروگاه‌های خورشیدی شده‌اند. این اقدام به دلایل زیر، به ضرر بازار برق ایران تمام شده است:
- نقش دوگانه و تضاد منافع: شرکت‌های توزیع هم‌زمان مسئول صدور مجوز اتصال نیروگاه‌ها به شبکه و احداث نیروگاه‌های خود هستند.
- تضعیف رقابت در بازار: این شرکت‌ها سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را کنار زده و فرصت رشد را از آنها سلب کرده‌اند.
- استفاده از بودجه عمومی: در حالی که بخش خصوصی باید از سرمایه شخصی استفاده کند، این شرکت‌ها از منابع دولتی بهره می‌برند.
۲. نقض سه اصل اساسی صنعت برق
❌ ۱. نقض اصل “پایداری شبکه”
شبکه برق پایدار نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های توزیع و انتقال است، اما شرکت‌های توزیع به جای بهبود شبکه، منابع خود را صرف احداث نیروگاه می‌کنند. این رویکرد باعث کاهش سرمایه‌گذاری در نوسازی شبکه و افزایش خاموشی‌ها خواهد شد.
❌ ۲. نقض اصل “رقابت منصفانه”
در کشورهای پیشرفته، شرکت‌های توزیع برق اجازه ورود به تولید برق را ندارند، زیرا این امر رقابت را از بین می‌برد. اما در ایران، شرکت‌های توزیع از امتیازات ویژه برخوردار شده‌اند که باعث خروج سرمایه‌گذاران خصوصی از بازار شده است.
❌ ۳. نقض اصل “دسترسی آزاد به شبکه”
بر اساس قوانین بین‌المللی، تمام تولیدکنندگان باید به شبکه برق دسترسی عادلانه داشته باشند. اما شرکت‌های توزیع اولویت را به نیروگاه‌های خود می‌دهند و بخش خصوصی با موانع زیادی مواجه می‌شود.
۳. تأثیر تحولات سریع فناوری بر نیروگاه‌های شرکت‌های توزیع
- پیشرفت سریع فناوری خورشیدی: سالانه پنل‌های خورشیدی جدید با بازدهی بالاتر و هزینه کمتر عرضه می‌شوند.
- مشکل نیروگاه‌های قدیمی: شرکت‌های توزیع برق ایران با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های قدیمی، نیروگاه‌هایی ناکارآمد می‌سازند که در آینده زیان‌ده خواهند شد.
- مزیت بخش خصوصی: سرمایه‌گذاران خصوصی انعطاف بیشتری در به‌روزرسانی فناوری دارند و می‌توانند از پنل‌های جدیدتر و بهینه‌تر استفاده کنند.
۴. مشکلات مالی شرکت‌های توزیع و تأثیر آن بر بازار
- شرکت‌های توزیع دچار زیان انباشته شدید هستند، اما همچنان وارد نیروگاه‌سازی می‌شوند.
- آنها از بودجه عمومی استفاده می‌کنند، در حالی که بخش خصوصی باید سرمایه شخصی جذب کند.
- با ایجاد قیمت‌های غیرواقعی، رقابت را برای سرمایه‌گذاران خصوصی دشوار می‌کنند.
۵. راهکار پیشنهادی برای اصلاح این روند
✅ جلوگیری از ورود شرکت‌های توزیع برق به تولید برق: تصویب قانونی که شرکت‌های توزیع فقط مجاز به مدیریت شبکه باشند.
✅ ایجاد بازار رقابتی و تسهیل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی: کاهش موانع اداری و هزینه‌های اضافی برای اتصال نیروگاه‌های خورشیدی خصوصی به شبکه.
✅ واگذاری زمین‌های مناسب برای نیروگاه‌های خورشیدی از طریق مزایده شفاف: زمین‌های بلااستفاده باید به سرمایه‌گذاران خصوصی واگذار شوند.
✅ تشکیل نهاد مستقل نظارتی برای جلوگیری از انحصار در بازار برق: مشابه سازمان‌های نظارتی در کشورهای دیگر.
۶. نتیجه‌گیری: چرا ورود شرکت‌های توزیع برق به نیروگاه‌سازی خطرناک است؟
🚨 باعث انحصار در بازار و حذف رقابت می‌شود.
🚨 به‌جای بهبود شبکه توزیع، منابع را هدر می‌دهد.
🚨 نیروگاه‌های ناکارآمد و با تکنولوژی قدیمی ساخته می‌شوند.
🚨 سرمایه‌گذاران خصوصی از بازار حذف می‌شوند.
🔴 رسانه‌ها و فعالان حوزه انرژی باید این موضوع را مطرح کنند و خواستار اصلاح قوانین برای جلوگیری از انحصار شرکت‌های توزیع برق شوند.